Соғысқа да әртүрлі көтерілістерге де, басқа да апатқа да қарамай мұражайлар неге ғасырлар бойы сақталады? Адамдар мұражайға не үшін келеді? Жаңа мұражай жинақтары қалай жиналды?
Жиырма бес жыл бұрын біздің мұражайымыз құрыла басталғанда біз де осы сұрақтарға жауап іздедік. Ең бастысы – бізге осы қажет пе? Қандай мүмкіндіктеріміз бар? Мұражай коллекциялары жылдап жиналмайды ғой, оларды ғасырлар бойы жинау керек. Негізгі коллекцияға қандай экспонаттар жату керек?
Тек бір ғана нәрсе түсінікті болды – біз Қазақстан суретшілерінің шығармаларын жинақтаймыз. Дәл сол кезде Қазақстан бейнелеу өнері биікке көтерілген болатын. 80 – інші жылдар мен 90 – ыншы жылдардың басында көптеген қылқалам шеберлерінің туындыларын қолға түсірдік. Ә. Қастеев, С. Қалмыков, Л. Леонтьев, А. Черкасский, А. Галимбаева, Е. Сидоркин, П. Залыцман, Г. Исмаилова, С. Мамбаев, Ж. Шарденов сияқты шеберлердің есімдері Кеңес одағы бейнелеу өнерінің алтын қорына енген еді. Олардың шығармалары біздің мұражайымыздың «бетке ұстары» болды. Сонымен қатар жас толқын суретшілердің шығармалары да қызықтырды. ХХ ғасырдың 60 – ыншы жылдарғы А. Сыдыханов, А. Аканаев, С. Айтбаев, Т. Тоғысбаев сияқты шеберлердің туындылары мұражайдың экспонаттары қатарына енді.
Қазақстан суретшілері ашық, айқын бояуларға басымдық жасап, сол кезең өнертанушылар ішінде «Қазақстан станок суреттерінің ерекше сапасы» деген атқа ие болды. Жас та болса қылқалам шеберлері атанған Е. Тулепбаев, Д. Алиев, Б. Тюлькиев, С. Маслов, А. Есдаулетов, Б. Бакишев 70 – 80 жылдары осы тенденцияны жалғастырады. Қазір мұражайда Қазақстан бейнелеу өнерінің коллекциясында 2000 артық шығармалар бар. 1986 жылдан бастап әлемдік өнер шеберлерінің шығармалары біздің мұражайымызда орын алады. Мәскеу қаласының жеке меншік коллекцияларынан сатып алынған және А.С. Пушкин атындағы Мемлекеттік бейнелеу өнері мұражайы сыйға тартқан 17 -18 ғасырдағы Голландия, Англия, Франция, Ресей шеберлерінің шығармалары шетел және орыс өнерінің даму тарихына дәлел бола алады.
1986 жылы мәскеулік коллекционер Юлий Владимирович Невзоров мұражайымызға 569 шығарманы сыйға тартты. Оның ішінде 177 живопись. Одан кейін де мұражайға талай сый тартылды. Коллекциясын көптеген көрмелерге шығарып, әр қалаға сый беріп тастап кетеді екен. Юлий Владимировичтің коллекциясы Кеңес Үкіметінің 15 қаласын аралаған: Минск, Новосібір, Томск, Омбы, Иркутск, Улан – Уде, Кисловодск, Винница т.б.
ХҮІІІ ғасырдан ХХ ғасырдың басына дейінгі орыс живописінің даму тарихын Невзоровтар отбасы коллекциясы арқылы тануға болады. Әсіресе пейзаж мектебінің деңгейін ұстап тұрған. Семен Щедрин, Михаил Иванов, Ф. Алексеев, Сильвестр Щедрин, М. Лебедев, А. Саврасов. И. Шишкин, Ф. Васильев, А.Н. Куинджи, А. Киселев, И. Левитан, К. Коровин, Орловский, Т. Дворников, М. Аладжалов, И. Остроухов, С. Жуковский, Л. Туржанов, П. Петровичев, П. Кузнецов сияқты шеберлер туындылары мұражай экспозициялары арасында белгілі орын алады. К. Брюллов, В. Тропинин, А. Венецианов, А. Мокрицкий, Е. Крендовский, И. Хруцкий, Устинович, И. Крамской, Н. Ге, В. Маковкий, Н. Богданов-Бельский, Н. Дмитриев- Оренбургский, В. Максимов, А. Корзухин, И. Куликов, А. Архипов, С.Иванов, Н.Касаткин, П. Кончаловский, т. с. с. Қылқалам шеберлерінің шығармалары көрермендерді толғандырады.
Невзоровтар отбасы коллекциясын құрайтын академикалық мектептен бастап орыс суретшілер одағының шеберлеріне дейін орыс өнерінің негізгі бағыттарын көрсетеді. Кеңестік дәуір кезеңі өнері туындылары да коллекцияда ерекше орын алады.П. Петровичев, О. Петровичева, В. Пчелин, М. Шемякин, В. Лебедев. Ф. Константинов, Н. Канюс, В. Осипов сияқты атақты суретшілермен Юлий Владаимирович дос болған. Ресей, Прибалтика, Армения, Грузия, Қырғыстан, Түркменистан, т. б. шеберлерінің шығармалары кеңестік кезеңнің көпұлтты өнерінің айғағы. Бұл суретшілердің шығармаларын КСРО және РКФСР Мәдениет Министрліктері сыйға тартқан.Кейде суретшілердің өздері де шығармаларын мұражайға сыйға берген.
Мұражай XIX ғасырдың сәулет ескерткіші болып табылатын «Көпес Степановтың үйі» деп аталатын залдары кең, төбесі биік, салтанатты баспалдақтары бар 2 қабатты ғимаратта орналасқан. Мұражайдың жөндеу шеберханасы, көркем салоны, балалар студиясы бар.Оқушыларға, кішкентай балдырғандарға арналған шығармашылық сабақтар өткізіледі. Отбасылық топтарға арналған авторлық бағдарлама бойынша отбасы мүшелерімен шығармашылық жұмыстар жүргізіледі. Мемлекетіміз Юлий Владимировичтің еңбегін бағалап «Парасат» орденімен марапаттады. Юлий Владимирович. Антонина Михайловна. Юлия Юльевна Невзоровтар – қаламыздың Құрметті азаматтары.Бүгін Шығыс Қазақстан облыстың бейнелеу өнері мұражайы Невзоровтар отбасы атында.
Бүгін Шығыс Қазақстан облыстың бейнелеу өнері мұражайы Невзоровтар отбасы атында. Мұражайға еліміздің түкпір- түкпірінен қонақтар келіп жатады. Классикалық бейнелеу өнерін бағалаушы ҚР Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев мұражайымызда екі рет болып, құрметті қонақтар кітабында былай деп жазды: «Мен осы тамаша мұражайға шын көңіліммен келемін. Невзоровтар отбасы Семей қаласына баға жетпес сый тартты. Бұл кісілердің ісі басқа өнерсүйгіш қазақстандықтарға үлгі болуы керек.Жастарымызды рухани ғажайып үлгілер арқылы тәрбиелей беріңіздер.»
Адам өміріндегі өнердің рөлі туралы Ю.В. Невзоровтың және Президентіміздің ойлары бір жерден шықты.Біздің көрермендеріміз мұражайдан жайнап шығады. Сонда біз өз мақсатымызға жеткенімізді көреміз.
Т. Стромская
Мұражай директоры
Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген қайраткері.
Невзоров Петр Иванович (1831-1900). 1848 жылы Санкт-Петербург Император Көркемсурет академиясына оқуға түсіп, 1852 жылы аяқтайды. 1858 жылы академик атағына тағайындалады. П.И. Невзоровтың жұмыстары Мемлекеттік Третьяков Галереясында, басқа да Ресей мұражайларында сақталған.
Невзорова Анна Гавриловна, қыз кезенде Попова (1854-1927), В.И. Невзоровтың анасы, Ю.В. Невзоровтың әжесі. П.И. Невзоровтың ағасының әйелі. Жер аударылған революционер күйеуінің артынан Сібірге, Алекмаға, Иркутскіге еріп барады.
Невзоров Владимир Игнатьевич (1888-1971) (1888-1971), Ю.В. Невзоровтың әкесі. Витимде дүниеге келген, саяси қуғынның баласы, 1910 жылдан Иркутскіде тұрған. 1924 жылы Мәскеуге көшіп келеді. Халық Ішкі комиссариаты сауда жоспарлау басқармасының бастығы болып қызмет істеді.
Невзоров Юлий Владимирович 1913 жылы Иркутск қаласында туды. 1924 жылдан Мәскеуде тұрады. Мәскеу инженер-құрылыс институтын бітірген. Қазақстан мәдениетіне зор үлесі үшін «Парасат» орденімен марапатталған. Семей қаласының құрметті азаматы. Ресей Энциклопедия Академиясының өнертану бөлімінің құрметті профессоры аталған. «Ғылым және өнер Рыцарі». 2010 жылы 24 маусымда қайтыс болды.