Вечный подвиг — он вам по плечу.
Ваши руки бессонны и святы
Низко вам поклониться хочу,
Люди в белых халатах.
Ұлы Отан соғысы … Қанды және қатыгез… Біздің ата-бабаларымыздың, туыстарымыздың жанқиярлық еңбегімен жеңген соғыс. Ол миллиондаған өмірді алып кетті, бірақ ақ халатты батыр жандардың күнделікті ерліктері болмаса, көп шығын болар еді. Қарапайым дәрігерлер, еңбек сіңірген дәрігерлер, медбикелер мен санитарлар, олардың есімдері тарихта сақталып қалмаған, бірақ қайсарлық еңбегі мыңдаған жараланғандарды аяққа тұрғызған. Солдаттар мен офицерлердің өмірін құтқара отырып, олар өз өмірлерін жиі қауіпке төндірген.
Музей қорында медицина қызметкерлерінің бірнеше портреттері сақталған. Барлық жұмыстардың авторлары — Ұлы Отан соғысының ардагерлері. Көркем портреттер мен суреттемелер бейбіт жылдары орындалған, соғысты өткерген суретшілер, біздің өмірімізде дәрігерлердің рөлін өте жақсы түсініп, олар туралы естелікті кенеп және қағаз бетіне түсіру арқылы мәңгі есте қалдыруды өз парыздары деп санады.
1980 жылы Семей қаласының суретшісі Григорий Тимофеевич Шереметьевтің (1922-1997) «А.А. Пестеревтің портреті» атты кескіндеме суретінің бірі біздің қаламызда құрметті уролог-дәрігер, медицина ғылымдарының кандидаты, доцент Анатолий Александрович Пестеревпен таныстырады. Ол № 2 хирургия кафедрасында (хирургия факультеты) және Семей қаласының хирургиялық клиникасы урология курсында жұмыс істеді, Семей мединститутының урология курсында кафедра меңгерушісі болды (1981-1994). Ойлы, қадалған көзқарас, аздап шаршаған — оны автор осылай бейнеледі. Суретшімен мықты, ақылды, зиялы, өз мамандығын сүйетін адамның образы бейнеленген.
Біздің қаланың ең көне суретшілерінің бірі Ұлы Отан соғысының ардагері Михаил Михайлович Беляевтің (1925 — 2007) суреттемелерінде біз ауруханалар мен емханаларда болған кезіңде салынған суреттерді көре аламыз. Өкінішке орай, дәрігерлер мен медбикелердің аты көрсетілмеген, жұмыстар 1950 және 1990 жылдар аралығында жазылған. Жеңіл, кейде немқұрайлы, бірақ сенімді сызықтармен Беляев демалыс немесе жұмыс сәті кезіндегі медбикелердің кескіндерін парақ бетіне түсірген.
Қазақстандық суретші, Ұлы Отан соғысының ардагері Николай Алексеевич Наседкинді (1918-1991), басқа да көптеген адамдар сияқты, тағдыр Қазақстанға әкелді. Негізінде ол Харьков қаласының тумасы еді. Оның шығармашылығына әскери-патриоттық тақырып тән. Автордың көптеген шығармаларының ішінде музей жинағында «Медбике» суретінде есімі жоқ қыздың бейнесі ерекше назар аударуға тұрарлық. Модельдің кескіні әдемі және талдырмаш. Артық сызықтар жоқ, тек отырған қыздың кескіні және көрермендерден оңға бұрылған басының абрисі пастель бояуымен анық берілген. Мүмкін, суретші портреттік ұқсастықты байқады, оның бет-әлпеті соншалықты айқын және нақты салынған.
1926 жылы Николай Павлович Шлеиннің «Владимир Михайлович Павловтың портреті» атты жұмысының тарихы қызықты (1873 — 1956). Портрет 2002 жылы музей коллекциясына дәрігердің немересімен сыйға тартылды. Надежда Владимировна Павлова көп жылдан бері музейдің досы және көрмелердің тұрақты қатысушысы болып табылады. Туындыны зерттеу нәтижесінде Владимир Михайлович Павлов 1870 жылы Кострома қаласында бірінші гильдия көпестерінің отбасында дүниеге келген. Ол Мәскеу университетінің медицина факультетін бітіріп, Семей қаласына жұмысқа жіберілді. Өз өмірін және дәрігерлік тәжірибесін ол біздің қаламызбен байланыстырды. Семей қаласында кеңінен танымал және құрметті адам, риясыз және өз ісіне адал маман дәрігер болды. Красноармейская көшесі мен Комсомол даңғылының қиылысындағы Павловтар үйін көптеген адамдар білген. Мұнда қала тұрғындары, біздің өлкенің басқа қалалары мен ауылдарынан түйе және ат мінген адамдарда келіп жүрген. Бұл пікірлестер, достар мен әріптестер жиналған орын болды.
Портреттің авторы – Кострома суретшісі Николай Павлович Шлеин. Мәскеу кескіндеме училищесінің және Петербург Көркемсурет академиясының тәрбиеленушісі, ол И. Прянишников, В. Поленов, В. Серов және В. Маковский сияқты атақты орыс суретшілерінен оқыды. Академияны үздік бітіріп, онда қалуға мүмкіндігі бола тұра, Шлеин Костромаға қайтып оралады. Осы жерде Ресейдің жетекші мектептерінің бірі болып саналған жеке көркем студиясын ашады. Кейінірек ол Кострома көркемсурет училищесіне айналды.
Мұрағат құжаттары доктор Павлов Шлеиндердің отбасын жақсы білетіндігін, олармен хат жазысқанын дәлелдеді. Мүмкін, Костромның тумалары бола тұра, олар бір гимназияда оқыған немесе көршілес тұрған. Портрет, бәлкім доктор туыстары мен достарына келген Кострома қаласында жазылған.
Дәрігер бейнесін ұсынған тағы бір автор — бұл Ленин портреттерінің авторы ретінде аға ұрпаққа таныс суретші — Верейский Георгий Семенович (1886 — 1962). Белгілі кеңес суретші-графикші және кескіндемеші, РСФСР Халық суретшісі, Ленинград пейзаждық мектебінің жетекші суретшілерінің бірі, соғыс жылдарында «Жауынгерлік қарындаш» бірлестігінің жұмысына қатысты.
Георгий Верейский — модельдің сипаттамасының дәлдігімен ерекшеленетін графикалық портрет шебері — «Дәрігер Л.А. Богомаз портреті» (1958). Көрермен алдында, алдына қолдарын қойып, халат пен ақ қалпақ киген әйел отыр. Домалақ жүзді, мейірімді, сәл шаршаған көзжанар, «джоконданың» жұмбақ жымиысы. Мүмкін, портретте соғысқа қатысушы, Ленинград дәрігері, медициналық қызметінің капитаны Людмила Александровна Богомаз бейнеленген. Соғыс басталғалы ол полктің кіші дәрігері болып жұмыс істеді. Ленинградтың қоршауы кезінде жаудың үздіксіз жаудырған оғымен жараланған жауынгерлерге медициналық көмек көрсеткен. Ерлігі үшін Людмила Александровна көптеген медальдармен және ордендермен марапатталды.
Көптеген ғасырлар бойы дәрігер мамандығы риясыз жан-тәнімен берілу мен құрбандықты, кейде баға жетпес қасиеттерді талап етті. Бүгін, Ұлы Отан соғысының батырларына құрмет көрсете отырып, біз қазіргі заманғы медицина қызметкерлерінің — бүгінгі «көрінбейтін майдан жауынгерлерінің» үнсіз ерлігін еске алуға шақырамыз.
Материалды дайындаған музейдің ғылыми қызметкері Анна Шевцова.
